به گزارش آی فیلم 2، «مستند افغانستان» از جمله برنامه های تاریخی در حال نشر از شبکه آی فیلم2 می باشد که به بررسی تمدن در دوره های مختلف باستانی کشور افغانستان می پردازد.
این برنامه در بخش های جداگانه، بناهای تاریخی شهرهای مختلف افغانستان را با حضور باستان شناسان و بزرگان آن محل مورد بررسی قرار می دهد.
در این قسمت از مستند افغانستان، به بررسی طاق «چهل زینه» واقع در شهر قندهار با حضور میهمانانی چون داکتر «عزیز احمد پنجشیری» باستان شناس، «فاروق انصاری» پژوهشگر تاریخ و ««کتاب خان فیضی» باستان شناس افغانستان به بررسی روایت های تاریخی این بنای معروف پرداخته شده است.
طاق «چهل زینه» یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی افغانستان است که در دوران «ظهیرالدین محمد بابر» احداث شده و یادگاری از دوران حکومت بابری‌ها در افغانستان می‌باشد.
این طاق در غرب شهر قندهار و بر فراز کوه «سر پوزه»، به شکل پله های سنگی تراشیده شده و معماری اصیل اسلامی و هندی که در ساخت این طاق یا رواق استفاده شده، زیبایی بی‌نظیری به آن بخشیده است. موقعیت جغرافیایی این طاق در مکانی سرسبز و نزدیک به رودخانه «ارغنداب» واقع شده که بر زیبایی این مکان تاریخی افزوده است.
نام اصلی چهل زینۀ قندهار، رواق جهان نما می باشد که در کتیبه های داخل رواق به این نام درج گردیده و در دوگوشۀ بیرونی رواق مذکور، دو تندیس شیرنما از بدنۀ کوه تراش گردیده است. تندیس هایی شیرنما در دو گوشه بیرونی رواق مذکور نمادی از عظمت، شکوه و ابهت رواق است که بیننده با دیدن آن دو تندیس، ابهت رواق و اهمیت حادثه ای را که این رواق به آن مناسبت کنده شده است، تجسم می کند.
«فاروق انصاری» در کتاب «قندهار، بعد از اسلام تا پایان عصر صفوی»، در مورد این مکان تاریخی نوشته است که هرچند این بنا از نظر سوابق تاریخی در مقایسه با دیگر آثار باستانی قندهار، از قدمت زیادی برخوردار نیست، ولی از این جهت که منطقه بسیار زیبا و مشرف بر رودخانه «ارغنداب» و اکثر باغ‌ها و مزارع کشاورزی است، جایی دیدنی و خاطرانگیز است.
در مورد مدت زمان ساخت این بنای باشکوه، نظرهای بسیاری وجود دارد. عده‌ای معتقدند که کار ساخت این رواق یا طاق، ۲۳ سال به طول انجامیده است. عده‌ای دیگر می‌گویند ساخت آن حدود ۹ تا ۱۳ سال زمان برده است. اما نظر مورد توافق این است که در سال ۹۵۳ قمری ساخت «چهل زینه» به اتمام رسیده است.
طاق «چهل زینه» را از نظر شکل ظاهری به چند بخش مجزا تقسیم می‌کنند؛ فضای داخلی رواق، قسمت مستطیل‌شکل طاق، پلهها و قسمت بیرونی آن . همچنان فضای درون رواق به شکل اتاقی کوچک است که بسیار ساده و با کم‌ترین اشکال و نگاره‌ها ساخته شده است. خود طاق به صورت مستطیلی سرپوشیده است که دو متر عرض و سه متر طول دارد. این فضا با چهل و چهار پله به دامنه کوه متصل می‌شود. فاصله بین هر پله حدود هفتاد سانتی‌متر می باشد.
این طاق، بنایی زیبا و دیدنی است که اگرچه تعدادی از پلهها و طاق های آن تا حدودی از بین رفته‌اند، ولی هنوز استوار و دیدنی است.
در ویدیوی فوق، قسمتی از برنامه مستند افغانستان را با موضوع بررسی طاق «چهل زینه» شهر قندهار تماشا می کنید.
س غ/ح ح
