به گزارش آی فیلم 2، «چهار سوق» یکی از بزرگترین شاهکارهای هنر معماری مکتب هرات و از بزرگترین حوض‌های تاریخی جهان به شمار می‌رود.
این حوض که صدها سال از عمر آن می‌گذرد و در دوره صفوی توسط «حسن خان شاملو» در سال ۱۰۴۵ هجری قمری ساخته شد.
باری محمود منجم‌زاده، روزنامه‌نگار سابقه‌دار هراتی، در مطلبی نگاشته است که جنرال فریه فرانسه‌ای در سفرنامه‌ی هرات این حوض را به عنوان شاهکار هنری قرن یاد کرده است.
صحن این حوض ۴۰۰ متر مربع بوده که گنجایش ۲۴۰۰ متر مکعب آب را دارا است.
از حوض «چهار سوق» در گذشته به عنوان آب انبار استفاده می‌گردید که از جوی «انجیل» پر می‌شد و در حال حاضر این مکان تاریخی به عنوان یکی از بزرگترین میراث تاریخی فرهنگی هرات به شمار می‌رود که از گزند حوادث به دور مانده است.
عبدالقیوم وزیری، هرات‌شناس و فعال فرهنگی، به این عقیده است که انجنیری خاص حوض‌ها و آب‌انبارهای هرات طوری بوده که در آن آب فاسد نمی‌شد و در تابستان سرد و در زمستان گرم بوده است. روش ساخت آب‌انبارها به شکلی بوده که از یک طرف آب داخل و از سوی دیگر آب استفاده شده در جایی به نام «پایان‌آب» یک‌جا می‌شد.
این روش معماری در نوع خود بی‌نظیر بوده و در بیشتر حوض‌ها و آب‌انبارهای هرات از آن استفاده شده است. شیوه هوشمندانه‌ی انجنیرهای هراتی در طراحی و ساخت آب‌انبارها برای انجنیرهای امروزی حیرت‌آور است.
این بنای تاریخی ۱۹ متر طول و ۱۹ متر عرض دارد و عمق آن هم ۵.۵ متر است که ۱۵ پله خشتی از سطح زمین تا کف حوض فاصله دارد.
بر اساس برخی روایت‌های تاریخی، حوض «چهار سوق» در زمان شاهرخ میرزا در سال ۸۱۰ هجری قمری و بر اساس روایتی دیگر در سال ۱۰۴۵ با کوشش حسن‌خان شاملو، شاعر و خطاط هراتی، ساخته شده است.
یکی از شگفتی‌های این بنای باشکوه تاریخی، سقف بزرگ و مرتفع آن است که سال‌های پیش و در نبود امکانات انجینیری مدرن با استفاده از هزاران خشت به شکل گنبد با قطر ۲۰ متر ساخته شده است.
در روزگار قدیم دریاچه هریرود هرات را سیرآب می‌کرد و آب آن به جوی‌های شهر روانه و در آب‌انبارها و حوض‌های خشتی ذخیره می‌شد. در ساخت حوض‌های قدیمی از نوعی خشت و کاشی کار گرفته می‌شد از نفوذ آب به بیرون حوض و خانه‌های اطراف پیش‌گیری می‌کرد.
به تازگی این بنا فرهنگی و تاریخ، توسط «بنیاد فرهنگی آغا خان» مرمت شده است و در حال حاضر برای برگزاری محافل فرهنگی و ادبی و برگزاری کانسرت های موسیقی مورد استفاده قرار می گیرد.
بیشتر بخوانید :
آشنایی با «قلعه نای» بزرگترین محبس غزنویان در افغانستان
«چهل برج» قلعه ای با قدمت 700 ساله در بامیان + تصاویر
م ح
