قُندوز یا کندز و در اصل کُهَن دِژ یکی از شهرهای باستانی افغانستان، مرکز ولایت قندوز در شمال این کشور است.
این شهر در شاهراه شمالی افغانستان قرار دارد و از غرب با مزار شریف، از سوی جنوب با کابل و از سوی شمال با تاجیکستان مرتبط است.
کندز گونه‌ای از تلفظ کهندژ است. در شهرسازی‌های باستانی، دژ یا قلعهٔ اصلی بخش مرکزی هر شهر بوده‌است و به تعبیر دیگر قندوز به زبان ترکی (روز) را افاده می‌کند.
قندوز در گذشته بخشی از سرزمین بلخ کهن بود و در دوره‌ای نیز مرکز تخارستان بود. این منطقه در دوره سلجوقی تبدیل به یک مرکز اداری و مرکز ضرب سکه در منطقه شمال افغانستان امروزی شد.
ابوعبداﷲ محمدبن صالح ولوالجی، از شاعران دورهٔ سامانی، و ظهیرالدین ابوالفتح عبدالرشید ولوالجی، فقیه حنفی، از مردمان این شهر بودند. در دوره تیموری نام کهندژ و کندز در متون دیده می‌شود.
در این ولایت، آبده های تاریخی زیادی مانند بالاحصار خرد وکلان، کله مناره، تپه چهل دختران، مسجدساقی بای، زیارت خواجه مشهد، روضه مبارک امام صاحب، قلعه مهرنگار امام صاحب، تپه متصل دوره قندوز، تپه جرگزر، گل تپه، زیارت حضرت سلطان بابا ، تپه ژوبین در ولسوالی علی آباد، تپه مرچ، مگس تپه، کهنه قلعه خان آباد، قلعه زال و غیره تپه های اطراف که ثبت شده اند.
ح ح
