از میان بازار «خنجان» افغانستان تقریباً موازی با کوه‌های هندوکش جاد‌ه‌ای که شاهراه بزرگ «سالنگ» را به دره‌ای از غرب به شرق وصل می‌کند، «اندراب» نام دارد و «مینورسکی» شرق شناس روسی نام آن را «بین‌النهرین» گذاشته است.
اندراب یا اندرابه در تقسیمات اداری قبلی مربوط به «پلخمری» ولایت «قطغن» بود که در جنوب سلسله کوه هندوکش قرار دارد.
اندراب از دره‌های کوچک و بزرگ و سرسبز و مناظر دلکش و شاداب طبیعی تشکیل شده است.
آب اندراب عموماً از همین دره‌های جنوبی و شرقی سرازیر شده و به طرف غرب جریان پیدا می‌کند که بزرگترین منبع آن «آب خاواک»، «آب پارنده»، «آب قاصان»، «آب ساسان»، «آب آرزو»، «آب خج» و «آب کشن آباد» می‌باشد.
رود اندراب علاوه بر اینکه محدوده جغرافیایی ولسوالی (شهرستان) های سه گانه این منطقه سرسبز را سیر آب می‌نماید مرکز پرورش ماهی‌های مختلفی نیز بوده و بر روی این دریا در شهر پلخمری دو بند تولید برق نیز ساخته شده است.
از برکت این رودخانه فرآورده‌های کشاوری زیادی از قبیل گندم، برنج، ماش، لوبیا، نخود، جو، باقلا، ارزن، نصیب مردمان این دیار می‌شود.
همچنین انواع مختلف میوه از قبیل اقسام زرد آلو، شفتالو، آلبالو، گیلاس، آلوچه، انواع انگور، چهار مغز، توت، پسته، بادام و غیره در اندراب به فراوانی یافت می‌شود.
حیوانات اهلی فراوانی از قبیل گاو، گوسفند، اسب و الاغ در کنار بسیاری از پرندگان در اندراب پرورش داده می‌شوند. حیوانات وحشی این مناطق گرگ، پلنگ، خوک و روباهی که از پوست آن استفاده می‌شود.
پرندگان خوش‌خوان به ویژه بلبل سنگ شکن معروف، باز، کفتر، مینا، گنجشک و پرندگان دیگر نیز در این دره زیبا زندگی می‌کنند.
به گواهی اسناد تاریخی، اندراب بخشی از جغرافیا و جایگاه مسکن گزینی آریایی‌ها بعد از موج دوم مهاجرت آنان به طرف قندهار بوده است.
تمدن دیرینه این سرزمین متاثر از فرهنگ و تمدن حوزه مدیترانه‌ای، هنر ایرانی، هندی و چینی است که در بالا و پایین تپه‌های خاکی، در بین شهر بزرگ، در اعماق دره‌ها، بر سر راه شمال و جنوب و سلسله کوه های بلند‌تر از پرواز عقاب «پاراپامیزاد» مدفون است.
در کنار این امتیاز، راه عبور کاروان‌های تجارتی در گذشته‌های دور اهمیت خاص به این خطه زیبا و باستانی بخشیده بود که تا امروز چه از نگاه اقتصادی و چه از نگاه سوق‌الجیشی و فرهنگی جایگاه خود را در دل تاریخ کشور افغانستان نگه داشته‌است.
اندراب یکی از قدیمی‌ترین شهرهای «بدخشان»، «تخارستان» و بالاخره جز قطعه خاک باختر است، اما این سرزمین کمتر مورد توجه جغرافیانگاران قرار گرفته است.
«دراپسا» و «دراپسکا»، بین النهرین و بالاخره اندراب که بخشی از قدیمی‌ترین سرزمین‌های کهن آریایی و حتی قبل از آریایی‌ها و به دوره برنز تعلق دارد که در این مورد نیز اطلاعات کافی در دست نیست.
تاریخ نگاران یونانی از این شهر بنام «دراپسا» و یا «دراپسکا» یاد کرده‌اند که در دامنه‌های شمال هندوکش و یا هندوکوه و کوشان به آن منتهی می‌شد.
«بتلیموس» ستاره شناس معروف مصری و جغرافی‌نگار، شهر «فراتس» را در محل اندراب فعلی دانسته اما نخستین بار «شوارتز» آلمانی از اندراب بنام «دراپسکا» یاد کرده است.
اندراب در زمان‌های قدیم به مثابه گذرگاه و محل اتصال صفحات باختر زمین و تخارستان و یا به عبارت ساده‌تر صفحات جنوب و شرق و غرب تا آسیای صغیر را با صفحات شمال افغانستان و بالاخره آسیای میانه و از آن طریق به کشورهای اروپایی بخصوص از طریق راه ابریشم تا مرزهای روم غربی وصل می‌کرد.
اکنون نیز راه تونل «سالنگ» یکی از راه‌های بزرگ افغانستان و منطقه می‌باشد.
از همین رو کشورگشایان، مهاجمان، بازرگانان، گردشگران و کاروان‌ها از بلخ و تخارستان به پایتخت تابستانی و زمستانی کوشانی‌ها چون بگرام و پیشاور تا «تکسل» پیش می‌رفتند.
این منطقه و معبر تا روم شرقی وصل بود . از همین راه بود که لاجورد بدخشان به شام و سایر کشورها می‌رسید.
هندوکش به‌مثابه کوتاه‌ترین راه بین باختریان در شمال و هندوستان، ایران و عراق در غرب بوده است و از همین معبر هند را از طریق تخارستان و پامیر به چین وصل می‌کرد.
اسکندر هنگام لشکر کشی و عبور از کوه‌های «پاراپامیوس» که به آن ناحیه رسید، «دراپسا» اولین شهر در مسیر وی بوده است.
«هیون تسانگ» جهانگرد چینی نام این شهر را «آن-تا- لو-پو» ذکر کرده و در میان خان‌نشینان بلخ و تخارستان در هنگام عبور وی از وسعت بیشتری برخوردار بوده است.
وی در سفرنامه خود آورده است که هنگام مسافرت وی به این منطقه 3 معبد بودایی نیز دیده است که دارای 40 تا 50 نفر راهب و عالم و خدمه از سرزمین سلطان نشین «توهولو» وجود داشته است.
سلطان سنجر سلجوقی افزون بر این که کاخی برای خود در مرو ساخته بود، کاخ و قلعه‌ای در اندراب برای خویش آباد کرده بود.
در دوران باستان اندراب در کنار سایر مزیت‌ها بزرگترین ضرابخانه های سکه را نیز در خود جای داده بود، چه پیش از اسلام و چه بعد از آن در این جا سکه ضرب زده می‌شد.
اندراب به دلیل فراوانی معادن، طلا، نقره، مس و دیگر فلزات به ضرابخانه خلافت اسلامی می‌فرستاده که بیشترین سکه‌های دوران خلفای عباسی از فلزات این منطقه تأمین می‌شده است.
همچنین سکه‌هایی در این منطقه کشف شده که در دره پنجشیر ضرب زده شده است.
بیشترین سکه‌هایی که ضرب زده شده از دوره سامانیان می‌باشد که از آن‌ها در «مجمع الأنشاب» یاد شده است.
سکه‌های «ابوجعفر احمد بن محمد»، «مکتوب بن حرب»و «سهلان بن مکتوم» از جمله امیران قدرتمند این منطقه بوده است که هم اکنون در موزه «آرمیتاژ» نگهداری می‌شود.
علمای معروفی چون «ابوذر احمد بن عبدالله ترمذی اندرابی» و «محمد بن یسار المذنی» از این خطه باستانی برخاسته‌اند.
در «حدودالعالم» آمده است: اندراب شهری در میان کوه‌ها جای بسیار پر محصول و دارای دو رود است و نقره از معادن آن بدست می‌آید.
از اندراب به سوی خنجان از طریق «کوتل مرغ» به خان آباد و از طریق «خاواک» و دره «پارنده» به پنجشیر ختم می‌شود که راه بسیار دشواری دارد./برگرفته از فارس افغانستان
ح ح
