کتاب «زبان ملت، هستی ملت» اثر رییس جمهور تاجیکستان رونمایی شد

به گزارش آی فیلم 2، سیدمصطفی محقق‌داماد، رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات داکتر محمود افشار در مراسم «شب زبان فارسی- تاجیکی» در تهران اظهار داشت: برای زندگی آرام، در سایه صلح، آرامش، دوستی و مهربانی، نخستین چیزی که نقش موثر دارد، تعمیق فرهنگ مشترک است و نخستین عنصر برای تعمیق و ژرف کردن فرهنگ، زبان و ادبیات است.

محقق‌داماد در ادامه این نشست که به اهتمام انجمن دوستی ایران و تاجیکستان و همکاری سفارت جمهوری تاجیکستان در ایران، نشریه بخارا، بنیاد سعدی، بنیاد موقوفات داکتر افشار و نشر خاموش و با حضور سفرای کشورهای افغانستان، روسیه، ترکیه، ازبکستان، بوسنی و هرزگوین و اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران برگزار شد، عنوان کرد: ما حدود ده کشور هستیم که ادبیات، موسیقی و زبان مشترک داریم، که زبان مشترک ما فارسی است. ما هم‌زبان، هم فرهنگ و هم‌نژادیم؛ لذا باید دوستی‌مان را روزبه‌روز عمیق‌تر کنیم.

وی در ادامه ضمن اشاره به رونمایی از کتاب «زبان ملت، هستی ملت»، بیان کرد: این جلسه پرشکوه برای رونمایی از یکی از کارهای بزرگ زمان ما برگزار شده است. کتاب «زبان ملت، هستی ملت» که توسط رئیس جمهور تاجیکستان تالیف شده، از نمونه‌های بسیار ارزشمندی است که می‌تواند مایه دوستی، برادری و مهربانی میان دو کشور باشد. 

غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی نیز ضمن خیرمقدم به میهمانان خارجی و داخلی این مراسم، وجود نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در ایران را موجب بهبود روابط ایران و تاجیکستان دانست و گفت: این محفل، محفل دوستی است، که حول محور زبان و ادب فارسی شکل گرفته است.

 حدادعادل در ادامه به رابطه فرهنگ و شخصیت اشاره و عنوان کرد: در روانشناسی شخصیت را هویت فرد می‌دانند. با این حساب فرهنگ شخصیت ملت‌ها است؛ یعنی همان‌طور که هر فرد با شخصیت خود شناخته می‌شود، هر ملتی هم با فرهنگ خودش تعریف می‌شود. بنابراین رابطه فرهنگ با ملت‌ها، همان رابطه شخصیت با فرد است. از طرفی زبان هم نگاهبان و نگاهدارنده و عامل پیش بردن و سازنده فرهنگ است. زبان ظرفی است که فرهنگ را در خود نگاه می‌دارد و با ساختار و شکل خود، به مظروف شکل می‌بخشد. زبان آئینه‌ای است که فرهنگ را نشان می‌ دهد، هم فرهنگ را حفظ می‌کند و هم آن را می‌سازد و پیش می‌برد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگر سخنان خود اظهار کرد: بعد از ظهور اسلام، در جهان اسلام دو بال تمدنی و فرهنگی شرقی و غربی اساسی به‌وجود آمد، که مرکز بال غربی بغداد و مناطق نفوذ آن، دمشق، قاهره تا شمال آفریقا بود. بال شرقی هم که مکمل بال غربی بود، در سرزمینی گسترده شد، که در جغرافیای قدیم به آن خراسان بزرگ می‌گفتند و شهرهای بزرگی مانند سمرقند، بخارا، مرو، بلخ، توس، نیشابور، خجند و این قبیل شهرها را شامل می‌شد. به همان نسبت که در بال غربی، زبان عربی محور بود، در بال شرقی، زبان فارسی حامل و محمل فرهنگ بود. تاجیکستان امروز هم بخش مهمی از قلمرو شرقی اسلام و تحت تاثیر فرهنگ و تمدن ایران و خراسان بزرگ بود.

او ادامه داد: بعد از فروپاشی شوروی، در فاصله کوتاهی 14 کشور از شوروی جدا و مستقل شدند، که مهم‌ترین نیاز آن‌ها در سال‌های نخستین استقلال، هویت ملی بود. یعنی باید هویت ملی از دست رفته خود را بازتعریف می‌کردند. در تاجیکستان بهترین تدبیر و چاره را آن دیدند که به فرهنگ کهن و اصیلی برگردند که در ظرف زبان فارسی حفظ شده بود؛ به همین جهت زبان فارسی مایه اصلی هویت‌بخشی به تاجیکستان شد.

به نقل از ایبنا ، حدادعادل ضمن اشاره به عناوین فارسی، تاجیکی و دری در ایران، تاجیکستان و افغانستان برای زبان فارسی و با تکیه بر شعر هاتف که می‌گوید: «سه نگردد بریشم ار او را/ پرنیان خوانی و حریر و پرند» اظهار کرد: زبان فارسی را چه فارسی، چه تاجیکی و چه دری بنامیم، باز هم یک زبان است. رئیس‌جمهور تاجیکستان با تالیف کتاب «زبان ملت، هستی ملت»، عشق و علاقه خود به زبان فارسی و اهمیت آن در هویت‌بخشی به تاجیکستان را نشان داده است؛ که بنده هم توفیق نوشتن مقدمه‌ای کوتاه بر آن را داشته‌ام و بنیاد سعدی هم سهمی در انتشار آن دارد.

رئیس بنیاد سعدی ضمن بیان اینکه زبان رشته اصلی پیوند ما با بسیاری از همسایگان ما است، ابراز امیدواری کرد که روابط دو کشور بهتر از آنچه هست، بشود و گفت: علائم و نشانه‌های خوبی از بهبود روابط دو کشور مشاهده شده است. حضور وزیر انرژی تاجیکستان در این مجلس، خود گواه تقویت روابط است.

رئیس بنیاد سعدی در ادامه ضمن اشاره به احیای پژوهشگاه فارسی-تاجیکی در شهر دوشنبه در سال‌های اخیر توسط بنیاد سعدی، اعلام کرد: ما از چهار سال قبل حسن قریبی را از جانب بنیاد سعدی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی به آنجا فرستادیم. خود من برای روشن کردن دوباره چراغ این پژوهشگاه، دو بار به دوشنبه سفر کردم، اما افسوس که این چراغ بیش از یک سال و بی هیچ گناهی، خموش مانده؛ که اینجا از وزیر انرژی و سفیر تاجیکستان خواهش می‌کنم،کمک کنند پژوهشگاه فارسی-تاجیکی دوباره کار خود را از سر گیرد. ما هم در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی از هرجهت آمادگی داریم که با تقویت زبان فارسی، پیوند دو کشور را بیش از پیش استحکام ببخشیم.

در ادامه علی‌اشرف مجتهدشبستری، رئیس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان و سفیر پیشین ایران در این کشور، سخنان خود را با قرائت شعری از مومن قناعت، شاعر شهیر تاجیک شروع کرد و ضمن اشاره به کتاب «زبان ملت، هستی ملت»، نوشته رئیس جمهور تاجیکستان، به مشترکات موجود در این کتاب با ایران اشاره کرد و گفت: امامعلی رحمان، که در اغلب ملاقات‌ها و سخنرانی‌های خود، در باب رشد و توسعه زبان دولتی و تقویت آداب و رسوم ارزشمند نیاکانمان تاکید می‌کند، ضمن اشاره به این نکته که مردم تاجیکی با امتیاز و امکانات خود امروز هم توانایی آن را دارند، که بسیاری از مفهوم‌های نو سیاسی و اجتماعی را به زبان فارسی بیان کنند، به چالش‌های موجود هم می‌پردازد.

رئیس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان ضمن قرائت نظر امامعلی رحمان، درباره ریشه زبان تاجیکی و فارسی گفت: زبان تاجیکی و فارسی و دری، ادامه بی‌واسطه زبان‌های باستان و میانه به شمار می‌روند. زبان‌هایی مثل زبان انگلیسی که از نظر اقتصادی قوی و در دنیا شناخته شده‌اند، اما ما این پشتوانه اقتصادی را نداریم؛ تنها پشتوانه فارسی‌زبانان در جهان، فرهنگ جهانگیر ادبیات گسترده فارسی است، که برای گسترش زبان فارسی می‌توان از آن بهره جست. بنابراین اگر پشتیبانان زبان فارسی بخواهند آن را تقویت کرده و قلمرو آن را گسترش دهند، راهی جز زنده‌کردن و شناساندن فرهنگ و ادبیات فارسی به جهانیان ندارند. این فرهنگ باید،  تماماً به فارسی زبانان امروز رسانده شود.

پس از آن عثمان‌علی عثمان‌زاده، وزیر آب و انرژی تاجیکستان، که برای شرکت در سیزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و تاجیکستان در ایران حضور یافته، به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: تالیف کتاب «زبان ملت، هستی ملت» محصول سیاست فرهنگی رئیس جمهور کشور ما در زمان استقلال است؛ که بر محور آن ارج‌گزاری به ارزش‌های ملی، احترام به زبان ادب و فرهنگ ملت، تلاش در راه گسترش خودشناسی ملی و خودآگاهی تاریخی مردم تاجیکستان قرار دارد.

عثمان‌زاده در ادامه به نکاتی درباره سیاست فرهنگی تاجیکستان اشاره کرد و افزود: از ابتدای استقلال دولت جمهوری تاجیکستان، سیاست فرهنگی در کشور ما اهمیت خاصی پیدا کرده و بندهای این سیاست در دستور کار رئیس جمهور ما، امامعلی رحمان قرار گرفته است. در همین راستا تاکید کرده که سیاست فرهنگی را از رویدادهای مهم دولت‌داری برشماریم.

وزیر آب و انرژی تاجیکستان برگزاری جشن‌هایی نظیر جشن هزاره شاهنامه فردوسی، ۱۱۰۰ سالگی دولت سامانیان و بزرگداشت چهره‌های برجسته ادب و فرهنگ مثل عبدالرحمان جامی، کمال خجندی، مولانا، رودکی و... را از اقدامات فرهنگی دولت تاجیکستان بعد از استقلال خواند و گفت: افزون بر این برنامه‌های زیاد دیگری نیز در این زمینه در نظر بوده است. یکی از پدیده‌های بزرگ زمان استقلال ما، به‌دست آوردن استقلال زبانی و در مقام زبان دولتی قرار دادن زبان تاجیکی است، که در کشور ما زبان دولتی تحت سرپرستی و توجه همیشگی رئیس‌جمهور قرار داشته و برای حمایت و رشد فراگیر آن اقدامات مشخص و موثر صورت گرفته است.

عثمان‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: نشر آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان گذشته و امروز ما از جمله در سلسله‌های ۵۰ جلدی اختران ادب، چاپ کتاب‌های قرآن کریم، مثنوی معنوی، هدایت شریف، شاهنامه، قابوسنامه، کیمیای خرد، بوستان و گلستان و تعداد زیادی از اثرهای گران‌بخش دیگر، از تدبیرهایی محسوب می‌شوند؛ که هدف تکامل زبان مادری ما و احیای ادب و فرهنگ را پیگیری می‌کنند. لازم به تاکید است که رئیس جمهور تاجیکستان نیز با تالیف چندین اثر در رشد و گسترش زبان مادری ما سهمی شایسته دارد.

وزیر آب و انرژی تاجیکستان ضمن برشمردن آثار تالیفی رئیس جمهور تاجیکستان گفت: نشر کتاب «زبان ملت، هستی ملت»، اثر ماندگار رئیس جمهور تاجیکستان، که چند سال قبل در دوشنبه انجام گرفت؛ رویداد فرحبخشی برای علاقه‌مندان زبان مشترک ما و شما به‌شمار می‌رود. جای مسرت و خرسندی است که این اثر با ابتکار بنیاد سعدی جمهوری اسلامی ایران، سفارت جمهوری تاجیکستان و محبت و زحمت‌های دوستان ایرانی به زبان فارسی برگردانده شد، تا اهل علم و ادب در ایران و افغانستان نیز با آن آشنا شوند.

به نقل از نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در ایران، نیز در ابتدای سخنان خود درباره کتاب «زبان ملت، هستی ملت» گفت: این کتاب به تحقق تاریخ زبانی کوشیده، که برای ما و شما مشترک و مایه افتخار و برازندگی ملت‌های ما در قلمرو علم، فرهنگ، شعر و سخن محسوب می‌شود. مولف کتاب در شش فصل و زیرفصل‌های متعدد این کتاب، مهم‌ترین مسائل مربوط به تاریخ زبان مشترک ما، از دوران پیدایش آن، تا زمان حمله مغول به ایران‌زمین را به دایره بحث و بررسی کشیده و اشاره کرده که اصطلاح زبان تاجیکی در این کتاب، به معنا و مفهوم دینی و سیاسی امروز آن، یعنی زبان دولتی کشور مستقل جمهوری تاجیکستان است؛ ولی هنگام رجوع به دوره‌های گذشته، اصطلاح زبان تاجیکی، هم‌معنا و هم‌ردیف اصطلاح‌های زبان فارسی، زبان دری و فارسی دری است.

وی ضمن اشاره به نکاتی درباره جنبه‌های آموزنده و حکایت‌کننده کتاب «زبان ملت، هستی ملت»، گفت: از این نکات چنین برداشت می‌شود که خواننده با قرائت این کتاب، نه‌تنها از تاریخ زبان مشترک ما آگاه می‌شود، بلکه از این کتاب پیام یگانگی و پیوند معنوی و فرهنگی مردمان فارسی‌زبان می‌رسد، که بهترین مثال آن هم همین زبان مشترک است.

او ادامه داد: مولف کتاب «زبان ملت، هستی ملت» مبلغ تقویت پیوندهای دیرین معنوی و فرهنگی است، که از نیاکان بیداردل و آگاه به ما میراث رسیده است؛ لذا بر آن تاکید دارد که در این زمان جهانی‌شدن، باید بکوشیم تا همبستگی و رابطه‌های سیاسی و اقتصادی خود را قوی‌تر کنیم و بنابر اصل دیرین، با یاری همدیگر استقلال فرهنگی و زبانی خود را حفظ کرده و پایه‌های پایداری ملت‌ها و کشورهای‌مان را تحکیم بخشیم.

زاهدی در ادامه صحبت‌های خود گفت: افزون بر این، از این کتاب دعوت شناخت قدر و قیمت زبان مادری، پاسداری و حمایت این میراث ارزشمند نیاکانمان به گوش مخاطب می‌رسد. جای  سرافرازی است، که جامعه تاجیکستان این دعوت را پذیرفته و رئیس‌جمهور تاجیکستان پرچم‌دار راستین حمایت از زبان معنویت و فرهنگ نیاکان شناخته شده است؛ دلیل قاطع این مطلب نیز همین کتاب «زبان ملت، هستی ملت» است.

در پایان با حضور سفرای کشورهای تاجیکستان، افغانستان، روسیه، ترکیه، ازبکستان، بوسنی‌وهرزگوین و سخنرانان مراسم، برگردان فارسی کتاب «زبان ملت، هستی ملت» نوشته امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان رونمایی شد.

لازم به ذکر است که پیش از این مجله بخارا شب‌های شاعران و نویسندگان افغانستان، شب رودکی، شب ابوالقاسم لاهوتی را در تهران و همچنین شب‌هایی را در کابل، هرات و دوشنبه برگزار کرده است.

گفتنی است کتاب «زبان ملت، هستی ملت» نوشته امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان با نویسه گردانی(ترجمه) حسن قریبی به زبان فارسی در ایران به چاپ رسیده است.

ح ح