ایرانگردی
به گزارش آی فیلم 2، روزهای پایانی سال 99 را سپری می کنیم؛ سالی که ویروس منحوس کرونا تمام فعالیت ها را تحت الشعاع خود قرار داد و مرگ بسیاری را رقم زد.
اگرچه غم از دست دادن عزیزان در هرجای دنیا سخت می باشد، اما از دست دادن افرادی که سرمایه فکری و فرهنگی یک جامعه محسوب می‌شوند، این غم را دو چندان می‌کند.
اهالی هنر و ادب که تمام عمر خود را مصروف آموختن بوده اند و ثمره سال ها تلاش خود را در اختیار دیگران قرار دادند، از این دست هستند؛ افرادی که دیگر تکرار نمی شوند.
در ادامه به فهرست مشاهیر افغانستانی اشاره می‌شود که در سال 1399 به دیار باقی شتافتند:
محمود خوشنواز (10 ثور«اردیبهشت»)
«محمود خوش نواز» آوازخوان و آهنگ ساز پرآوازه محلی افغانستان در تاریخ 10 ثور(اردیبهشت) درگذشت.
مردم افغانستان استاد خوش نواز را بیشتر با دو پارچه آهنگ زیبای «سرپل مالان دختری دیدم» و «دیگر نمیام به محله» می شناسند.
از این هنرمند ده ها پارچه آهنگ به جا مانده است؛ پارچه آهنگ هایی که بخشی از آن را خود خوانده است و بخش دیگر را هنرمندان دیگر.
با این حال از «محمود خوش نواز» تنها سه پارچه آهنگ در آرشیف رادیو و تلویزیون افغانستان ثبت است.
«محمود خوش نواز» دریک خانواده هنرمند زاده شد. پدر و پدر کلان او از بزرگان موسیقی اصیل فلکلور هراتی محسوب می شوند.
او در نواختن هارمونیه، تبله، کیبورد، زیر بغلی و رباب نیز دست بالایی داشت.
آوازخوانان زیادی آهنگ های «محمود خوش نواز» را به دلیل زیبایی و شیرینی اش دوباره خوانی کرده اند.
زین الله منلی (15 ثور«اردیبهشت»)
استاد «زین الله منلی» نویسنده و مترجم مشهور زبان پشتو به علت بیماری به عمر ۹۶ سالگی در تاریخ 15 ثور(اردیبهشت) درگذشت.
استاد «زین الله منلی» در سال ۱۳۰۳ خورشیدی در ولایت ننگرهار زاده شد و آموزش‌‌های ابتدایی را در همین ولایت فرا گرفت و در سال ۱۳۳۳ از مکتب نجمالمدارس، فارغ شد.
از این نویسنده در حدود ۱۵۰ مقاله و نزدیک به ۳۰ کتاب چاپ شده است و در حدود ۱۵ اثر چاپ نشده از وی برجا مانده است.
ترجمه شاهنامه فردوسی به زبان پشتو به عنوان یکی از کارهای موثر استاد منلی می باشد، وی همچنین بوستان سعدی و منطق الطیر را به زبان پشتو ترجمه کرده بود.
استاد منلی تا آخرین لحظه زندگی خود کوشش میکرد که برای غنامندی زبان فارسی کار کند.
علی گل پیوند(26 ثور«اردیبهشت»)
«علی گل پیوند» شاعر و نویسنده مشهور کشور افغانستان به تاریخ 26 ثور(اردیبهشت) چشم از جهان بست.
وی در اشعار و دیگر نوشته هایش آرزوها و آرمان های مردم افغانستان را بازتاب می داد و مردم را به اتحاد و همبستگی فرا می خواند. او با کار در اداره های متعدد فرهنگی و علمی، خدمات بزرگی به کشور و مردم انجام داد.
میر حسین شاه(7 جوزا «خرداد»)
«میر حسین شاه»، نویسنده و مورخ افغانستان به دلیل بیماری قلبی به عمر 90 سالگی در تاریخ 7 جوزا(خرداد) درگذشت.
وی از مفاخر نسل اول استادان دانشگاه كابل و از بنيان‌گذاران دانشكده‌های ادبيات و علوم اجتماعی اين دانشگاه بود.
پروفسور میرحسین شاه، فرزند میرعبدالجواد آقا، زاده سال 1304 هجری خورشیدی است. تحصیلات ابتدایی خویش را در مکتب نمره ۲ شهر قندهار گذراند و تحصیلات متوسطه و لیسه را در لیسه احمشاه بابا در شهر قندهار و بعدا در لیسه حبیبیه کابل و تحصیلات عالی خویش را در دانشکده ادبیات دانشگاه کابل و درجه فوق لیسانس یا ماستری را در دانشگاه لکنهو هند(دانشگاه علیکره) به پایان رسانید.
میرحسین شاه تحقیقات علمی فرهنگی و تاریخی فراوانی دارد كه بیشتر آن‌ها در مجلات علمی و نشریه های اختصاصی مانند مجله های ادب، وژمه، جغرافیا، آریانا، عرفان و كابل در یك شماره و یا به صورت پیاپی چاپ شده است. برخی از كتاب‌های وی، همانند رساله در احوال و آثار امیر علی شیر نوایی، آثار و احوال بیدل هم مكرر چاپ شده است.
اما كار بسیار مهم و ماندگار استاد میرحسین شاه ترجمه عالمانه تحقیق كتاب «حدود العالم من المشرق الی المغرب» است كه كار بسیار گسترده ای بود و ترجمه آن هم دانش و پژوهش گسترده ای را ضرورت داشت و چندین بار در کابل و ایران چاپ شده است.
میرحسین شاه در سال ۱۳۶۷ هجری خورشیدی مانند میلیون ها افغانستانی دیگر نسبت شرایط نامساعد و ناهنجار، زادگاه و کشور خویش را ترک کرد و تا پیش از وفات، با خانواده خویش در امریکا زندگی میکرد.
حشمت فنایی(15 جوزا «خرداد»)
«حشمت فنایی»، هنرپیشه و کارگردان مطرح تیاتر و سینمای افانستان به عمر ۷۲ سالگی در تاریخ 15 جوزا(خرداد) درگذشت.
حشمت فنایی در سال 1327 هجری خورشیدی در ولایت کابل به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی خود را در لیسه حسن «میاخیل» ولسوالی خان آباد ولایت کندز به پایان رسانید و در همان لیسه به حیث مسئول بخش هنری انجام وظیفه میداد اما بعد از فراغت در راه پر افتخارخدمت به وطن در صفوف نیرو های امنیتی مصروف وظیفه شد.
در سال 1352 در ناشر ننداری کندز به حیث بازیگر و کارگردان رسما شروع به فعالیت کرد و همزمان جهت فرا گیری فن بازیگری به کشور شوروی سابق سفر کرد، وی در سال 1357 عضویت موسسه آریانا فلم را به رهبری انجنیر «لطیف» کسب کرد و در اولین فلم بلند داستانی «گناه» در یک نقش عمده درخشید.
فنایی در سال 1371 با فامیل خود به کشور هندوستان مهاجر شد در مهاجرت هم به راه پر افتخار خود ادامه داد و به فعالیت خود در بسیاری از فلم های و سریالهای هندی مانند «ده گریت متا» و در فلم های تولید افغانستان که در هند ساخته شده مانند «شکست» و «رویا» ساخته مرحوم «حشمت خان رحیمی» حضور یافت.
وی در سال 1380 به کشور افغانستان بازگشت و کارهای هنری خویش را آغاز کرد؛ فلم های «چشم های سرگردان» ساخته «تیمور حکیمیار»، «زمین داغ» ساخته «امین رحیمی»، «همسفر» ساخته «میرویس رکاب»، فلم مشترک افغانستان و هند «کابل اکسپرس»، «مین سرگردان»، «ندامت»، «بچه کابلی» و فلم کوتاه «من اسب میخواهم نه زن» از جمله آثار وی بود.
همچنین مرحوم فنایی در سریالهای «حقیقت اشک»، «خون» و «سپر» نقش آفرینی کرده بود و به خاطر 50 سال حضور در تیاتر، از جانب وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان چندین بار تقدیر و تحسین شد.
حیدری وجودی(21 جوزا «خرداد»)
«حیدری وجودی»، شاعر و مولانا شناس مشهور افغانستان، در تاریخ ۲۱ جوزا(خرداد) به دلیل مبتلا شدن به ویروس کرونا، به عمر ۸۱ سالگی درگذشت.
آقای وجودی از سال‌ها به این طرف، با برگزاری محافل مثنوی خوانی، جوانان علاقمند به ادبیات عرفانی را در کابل، آموزش میداد.
«غلام حیدر» متخلص به حیدری وجودی فرزند مولانا شفیع الله، درسال 1318 هجری خورشیدی در ولایت پنجشیر زاده شد. الفبا، قرآن کریم، پنج کتاب، گلستان- بوستان – دیوان حافظ و دیگر کتاب های فارسی را در مکتب کهن از آموزگاران همان روزگار فراگرفت.
مرحوم حیدری وجودی در سال 1326 شامل مکتب ابتداییه رخه گردید. در سال 1333 به خاطر ادامه تحصیلات به کابل آمد اما به دلایلی از تحصیل بازماند. در سال 1336 شامل عسکری(خدمت سربازی) شد و حدود شش سال را درخدمت عسکری ماند و در ماه عقرب(آبان) سال 1342 سند ترخیص خود را اخذ کرد.
در اوایل سال 1343 در چوکات وزارت معارف، درانجمنی که به نام انجمن شعرای افغانستان یاد می گردید، به حیث محرر ایفای وظیفه نمود و از سال 1343 کارمند کتابخانه عامه افغانستان گردید.
«عشق و جوانی»، «رهنمای پنجشیر»، «نقش امید»، «با لحظه های سبز بهار»، «سالی در مدار نور»، «سایه معرفت»، «صور سبز صدا»، «میقات تغزل»، «ارغنون عشق»، «رباعیات و دوبیتی»، «شکو قامت مقاومت»، «غربت مهتاب»، «لحظه های در آب و آتش» و «آوای کبود»، آثاری است که از آقای وجودی به جای مانده است.
مولانا شفیقى هروى(22 جوزا «خرداد»)
«مولانا عبدالله شفیقى هروى» از عارفان و شاعران نامدار افغانستان، 22 جوزا(خرداد) به علت کهولت سن به عمر ۸۶سالگی در هرات درگذشت.
مولانا شفیقی هروی زبان فارسی را زبانی واحد می دانست و برخی انتقادات مبنی بر کارگرفتن واژه های فارسی در افغانستان را نادرست می خواند.
مولانا شفیقى هم دوره نویسندگان و شاعران بزرگى بود و به قول شاعران از سلسله جنبان کاروان شعر و ادب به حساب می رفت. وی سال ها علاوه بر شعر، رندیات و طنز هم می نوشت.
مولانا شفیقی زاده سال ۱۳۱۳ هجری خورشیدی در هرات است. در هرات علوم دینی را فرا گرفت و مدت ها در مکانی که گفته می شود روزگاری خواجه عبدالله انصاری در آن چله می نشست، نیایش می کرد.
گفتنی است چند ماه پیش تر در محفل بزرگ ادبى، از مجموعه شعر مولانا عبدالله شفیقی هروی، رونمایی شد. کتاب اخیر وى کتاب شامل ۳۱۳ شعر است که در هرات به نشر رسیده است.
حمیرا نکهت دستگیرزاده(15 سنبله«شهریور»)
«حمیرا نکهت دستگیرزاده» شاعر شناخته شده معاصر افغانستان به علت مرض سرطان به عمر ۶۰ سالگی در تاریخ 15 سنبله(شهریور) درگذشت.
«حمیرا نکهت دستگیرزاده» در ۲۶ ثور(اردیبهشت) ۱۳۳۹ در کابل به دنیا آمد و از هشت سالگی شعر می سرود.
وی از دانشکده حقوق کابل فارغ التحصیل شد و در دهه شصت خورشیدی به نگارش و تهیه برنامه‌های ادبی و هنری در رادیو و تلویزیون ملی افغانستان پرداخت.
باو دستگیرزاده در سال های بعد، تحصیلات خود را در رشته ادبیات تا مقطع دکترا در دانشگاه «صوفیه» بلغارستان ادامه داد.
زنده یاد بانو حمیرا از بنیان گذاران انجمن شاعران و نویسندگان فارسی زبان (انشا) در هالند بود. وی بیشتر در قالب‌های غزل و سپید شعر می‌نوشت.
«به دور آتش و دریغ»، «شط آبی رهایی»، «غزل غریب غربت»، «هیچ نتوان گفت در پنجاه سال»، «آفتاب آواره»، «تلخ در آتش و کوچه‌های روشن ماه»، «از پوست تا پوستر و از سپیده لبریز» از آثار زنده یاد «حمیرا نکهت دستگیرزاده» می باشند.
بانو نکهت در طول فعالیت های ادبی خودش تعداد زیادی جوایز هم به دست آورد که از جمله آن می توان به جایزه شعر جوانان، جایزه شعر زنان، جایزه شعر فارسی، جایزه شعر انجمن ناصر خسرو بلخی و.. می توان اشاره کرد.
این شاعر پرآوازه ده سال پایانی عمر خود را با مرض سرطان خون دست و پنجه نرم می کرد اما همچنان با انگیزه به سرودن شعر، چاپ کتاب و تحقیقات مصروف بود.
وی از شروع فعالیت های ادبی در افغانستان تا پایان عمرش، تلاش کرد ادبیات، هویت افغانستان، تاریخ وقایع اجتماعی دیگر را در شعر خودش ثبت کند و اشعارش در کشورهای بسیاری از جمله افغانستان، تاجیکستان و ایران به چاپ رسیده است.
رهنورد زریاب(21 قوس«آذر»)
«رهنورد زریاب» نویسنده نامدار افغانستان در تاریخ جمعه 21 قوس(آذر) در گذشت.
«محمد اعظم رهنورد زریاب» از نویسندگان و رمان‌نویسان پرآوازه زبان فارسی بود که در «افغانستان»، «ایران»، «تاجیکستان»، «هند» و دیگر کشورهایی که فارسی زبانان در آن‌ها زندگی می‌کنند با آثار او آشنایی داشتند.
رهنورد زریاب در سال ۱۳۲۳ در رکاخانه کابل به دنیا آمده بود.
استاد زریاب لیسانس اش را در رشته ژورنالیزم در دانشگاه کابل خوانده بود و مدرک ماستری اش را در همین رشته از دانشگاه ویلز جنوبی از بریتانیا به دست آورده بود.
رهنورد زریاب به زبان انگلیسی تسلط داشت و در فلسفه، روانشناسی و جامعه شناسی مطالعاتی زیادی داشت.
استاد زریاب بیش از پنجاه سال برای فرهنگ و زبان افغانستان کار کرده بود.
گدامحمد هروی(12 جدی«دی»)
استاد «گدامحمد هروی» دوتارنواز سابقه‌دار و مشهور افغانستان در تاریخ 12 جدی(دی) درگذشت.
گدامحمد هروی، بیشتر از ۸۰ سال سن داشت و در رکاب هنرمندان نامدار رباب و دوتار در افغانستان نواخته بود. او طی سفر به کشورهای اروپایی در کنسرت‌های موسیقی هنرنمایی کرده بود.
شاگردان زیادی نزد استاد گدامحمد هروی، نواختن رباب و دوتار را یاد گرفتند و چهره‌ی او در برخی آهنگ‌های تصویری قدیمی، در کنار هنرمندان مشهور دیده می‌شود.
ع ا
