ایرانگردی
به گزارش آی فیلم 2، «شهر ضحاک» یا شهر غلغله ولایت بامیان در افغانستان از نشانه‌‌های تاریخی شاهنامه است که متاسفانه ویرانی و فرسایش آن در سال های اخیر رو به افزایش بوده است.
«سیدحیدر احمدی»، دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی و شاعر و نویسنده افغانستانی، در یادداشتی به وضعیت شهر ضحاک در ولایت بامیان پرداخته و در این‌باره نوشته است:
شهر ضحاک ولایت بامیان از نشانه‌‌های تاریخی شاهنامه است. دیدن این بنای شگفت، هم سبب تفاخر و هم مایه شرمساری آدم می‌شود؛ تفاخر در شکوه گذشته و شرمساری از دیدن وضعیت اسفبار کنونی این بنای تاریخی که از آن فقط مشتی مخروبه به جای مانده است.
شهر ضحاک که به نام شهر سرخ نیز شناخته می‌شود، مجموعه وسیعی از ویرانه بناهای تاریخی است که بر تپه سرخ رنگی مشرف به نقطه استراتژیک، در محل ورودی شرقی وادی بامیان و در قسمت جنوب غربی شش‌پل واقع شده است. ارتفاع این شهر مستحکم و دیدنی که در وسط دریاهای پای‌موری، شش‌پل و دره آهنگران موقعیت دارد، از همواری‌های جلگه شش‌پل تا بخش بالای شهر حدود 100 تا 170 متر تخمین می‌شود.
روزگاری شهرضحاک، چهار راه ارتباطی دنیای قدیم بود و راه‌های تجاری در گذشته از این محل می‌گذشتند، جنوب را به هندوستان، شرق را به ایران و شمال را به سلسله کوه‌های هندوکش و دریای آمو متصل می‌کرد.
از دیوارهای این شهر، برج‌های متعدد و راه‌های پیچ و خم آن که تا هنوز قابل مشاهده است، فهمیده می‌شود که در زمان آبادی خویش از شکوه، رونق و استحکامات دفاعی مهمی برخوردار بوده است.
نام اصلی این شهر در نخستین سال‌ها مشخص نیست؛ هرچند افسانه شاه ماردوش، به نام ضحاک در ادبیات فارسی آمده و مردم عوام نیز عقیده دارند که اینجا پایتخت ضحاک ماردوش بوده چون او این شهر را ساخته است.
از طرفی هم افواهات و قصه‌های عامیانه در بین مردم بامیان وجود دارد که بنیان‌گذار این شهر یکی از شاهان مقتدر افسانه‌ای ترک‌ها، بنام ضحاک ماردوش بوده است. اما این که شهر ضحاک در کدام دوره و زمان بنا شده است، کسی دقیقا چیزی نمی‌داند.
بعضی از پژوهشگران تخریب شدن آن را به حمله مسلمانان در زمان صفاریان پیوند می‌دهند. در بعضی از کتب تاریخی آمده است: «چنگیز خان تنها حصار بامیان را که شهر غلغله امروزی است، به ویرانه تبدیل کرد. در زمان یورش او هیچ نام از این شهر در تاریخ ذکر نشده است؛ پس احتمال زیاد وجود دارد که این شهر قبل از آن خراب شده باشد».
بخش بالای برج‌های شهر ضحاک که در تپه‌های شمالی شهر به جای مانده‌اند، دوباره تعمیر شده‌اند. به نظر می‌رسد که شهر یک مرتبه به کلی ویران شده بوده و قرن‌ها مخروبه مانده و در اثر ریزش مداوم برف و باران بخشی از دیوار برج‌ها ساییدگی یافته و آب ریخته شده، سپس بر روی بقایای دیوار برج‌ها، دیوارهای جدیدی ساخته شده است.
با وجود اینکه شهر به کلی ویران شده است، اما تا هنوز هم توانسته جذابیتش را برای توریستان و جهانگردان حفظ کند. از آثار دیدنی آن، باقی مانده ویرانه برج‌های دیدبانی، دیوارهای منقش، چندین مغاره، راه پلکانی که از یک تونل می‌گذرد و یک تونل پلکانی زیرزمینی است.
تونل پلکانی زیرزمینی در نزد مردم محل به نام «راه آبدوزدک» یاد می‌شود که عبارت از تونل خمیده و مارپیچ و پله پله است که از وسط شهر ضحاک، از تپه پایینی به سوی زیرزمین حفر شده است و به حوض آبی که اینک خشکیده است، وصل می‌شود.
تسنیم به نقل از «سیدحیدر احمدی» نوشت: با وجود اینکه شهر ضحاک یکی از هشت بنای تاریخی ولایت بامیان به حیث میراث فرهنگی جهان در یونسکو ثبت شده، اما وضعیت آن بسیار غم‌انگیز و اسفبار است؛به طوری که این شهر هم اکنون در حال محو شدن است؛ چون حوادث طبیعی هر روز ویرانه‌های باقی مانده این آبده تاریخی را ویران‌تر می‌سازد.
ع ا
