به گزارش آی فیلم 2، قریب به سی و چهار سال از درگذشت استاد «خلیل الله خلیلی» شاعر پرآوازه و پژوهشگر معاصر ادبیات و فرهنگ افغانستان گذشته است با این حال یاد و خاطره ایشان در میان شاعر دوستان و ادیبان هنوز زنده می باشد.
در مراسم سی‌وچهارمین سالروز درگذشت استاد خلیل‌الله خلیلی در «کابل» که شماری از نویسنده‌گان و شاعران گرد هم آمدنده بودند از استاد خلیلی به‌عنوان شاعر فرهیخته و بی‌نظیر تاریخ و فرهنگ افغانستان یاد کردند.
در حاشیه این مراسم سید «مخدوم رهین» وزیر پیشین اطلات و فرهنگ افغانستان در گفت و گو با خبرنگار آی فیلم 2 اظهار داشت: استاد «خلیلی» با برخورداری از سبک خراسانی گوینده سبک «عراقی» و شاعر ملی افغانستان است که زندگانی ادبی اش اش به دو قسمت تقسیم می شود، بخش اول نشنیده هایش در باب فرهنگ، افتخارات تاریخی و مناظر طبیعی و زیباییی های مناطق مختلف افغانستان است و بخش دوم که سال های استیلای کمونیسم و قشون سرخ را در بر می گیرد.
وی افزود: استاد، ترانه خوان رهایی افغانستان است از مصبیتی که این ملت مظلوم در یک زمانه بسیار بی رحم گرفتارش شده بودند.نشنیده هایش بیشتر رنگ حماسی و قیام ملت در برابر تهاجم بی رحمانه قشون سرخ دارد.
«عطش» یک تن از شاعران افغانستانی حاضر در این مراسم گفت: یکی از ویژگی های استاد به عنوان یک قصیده سرای مسلم مکتب خراسانی، نخستین کسی بود که تلنگر شعر نو را در افغانستان با شعر «سحر در دامن کوه درختان سبز انبوه، ستاره روشن و مهتاب درپرده فشانی، شب عشق و جوانی» به صدا در آورد.
وی افزود: تجربه نشان داد استاد خلیلی بسیار آگاهانه در سال 1318 شعر «سحر در دامن کوه» را نوشت که بعد ها چهره هایی مثل «یوسف آیینه»، «سلمان لایق»، «بارق شفیعی» و استاد «واصف باختری» آن را گسترش دادند و به اوج رساندند، این موارد نشان می دهد که استاد خلیلی یک شاعر بدیع بود که در پی تجدد بود؛ وی شاعری راکد نبود فقط همان مکتب های قدیمی را تجربه کند و در همان رنگ وپی رنگ پیش برود.
«سید جلال دارایی» شاعر جوان افغانستانی عنوان کرد: استاد خلیلی یکی از شعرای نامدار افغانستان بود که اشعار بسیار خوب و فراوانی دارد و شعرهای وی پلی بوده بین شعرهای کلاسیک و شعرهای امروزی.
«عبیدالله حیرت» در گفت و گو با خبرنگار آی فیلم 2 بیان کرد: مجموعه شعری استاد در مراحل مختلف چاپ شده برای مثال مجموعه شعری استاد با عنوان «اشک ها و خون ها» یکی از آثار استاد است که ابیات جان گداز و جان سوزی دارد و در عرصه فرهنگ و پاسداری از مقاومت در برابر اشغالگران سروده شده است.
«عطش» شاعر افغانستانی در مورد آثار پژوهشی استاد خلیلی گفت: اگر بخواهیم چهره ممتاز استاد را در حوزه پژوهشی و تحقیقی پیدا کنیم کافی است به کتاب «دیوان و کلیات بیدل» چاپ کابل توجه کنیم. امروزه در سه دهه پسین که در ایران به بیدل توجه ویژه و خاص می شود اسا س کارشان همان نسخه بیان استاد «خلیلی» و استاد «خال محمد خسته» است که در کابل جمع آوری شده است.
استاد «خلیل‌الله خلیلی» شاعر و پژوهشگری که در زمان کودکی‌اش با مشکلات بسیاری درس خواند؛ ادبیات فارسی، تفسیر، منطق وحدیث را آموخت. از استاد خلیلی، ۶۲ اثر منظوم و منثور در بخش‌های گوناگون هنر، ادب، سیاست، فلسفه و عرفان به‌جا مانده‌اند.
خلیل‌الله خلیلی، پس از انقلاب هفت ثور، به پاکستان رفت و در بهار سال ۱۳۶۶خورشیدی در شهر «اسلام‌آباد» پاکستان درگذشت.
پیکر او، پس از ۲۵ سال، از پاکستان به کابل آورده شد و در محوطۀ دانشگاه کابل در کنار آرامگاۀ «سید جمال‌الدین افغان»، به خاک سپرده شد.
مرحوم استاد خلیلی در مجموع 62 اثر منظوم و نثر در بخش های مختلف به شمول ادبیات و عرفان دارد با این حال دیوان شعر استاد خلیلی در میان شعر دوستان بیشتر شناخته شده است.
به باور شعرا و فعالین عرصه فرهنگی استاد خلیلی تنها یک شاعر نبود وی کارهای پژوهشی ارزشمندی را هم تالیف کرده است.
م ا
